JAK CHORUJE ZĄB, CZYLI PRÓCHNICA OD PODSZEWKI

Według zatrważających danych "Monitoringu zdrowia jamy ustnej" przeprowadzonego w latach 2010–2012, cierpi na nią aż 99 proc % Polaków w wieku od 35 do 44 lat. Dla porównania, jedynie 15% społeczeństwa w tym wieku boryka się z tym problemem w Skandynawii. Te niechlubne dane dotyczą oczywiście próchnicy – najbardziej rozpowszechnionej choroby zębów na świecie i głównej przyczyny odwiedzin gabinetu stomatologicznego. Dlaczego próchnica jest aż tak częstym zjawiskiem?

Budowa zębów a próchnica

Zrozumienie sposobu, w jaki próchnica atakuje i niszczy ząb, wymaga uprzedniego poznania budowy zębów.

W stomatologii rozróżnia się trzy podstawowe części zęba:

- korona (corona dentis, czyli pokryta szkliwem część zęba widoczna w jamie ustnej)

- szyjka (cervix dentis, collum - ten fragment zęba, który jest otoczony dziąsłem)

- korzeń (radix dentis, pokryta tzw. cementem cześć zęba mocująca go w wyrostku zębodołowym).

Pokrywające koronę, zmineralizowane szkliwo jest niemal w całości zbudowane z nieodnawialnych składników nieorganicznych, dlatego też to ono jest najtwardszą tkanką w ciele człowieka. Jednak dla próchnicotwórczych bakterii nawet materia oznaczoną 5 w skali Mohsa nie stanowi bariery. Dlaczego?

Otóż struktura szkliwa, widoczna dopiero pod mikroskopem, ujawnia swoje podobieństwo do szkła. W istocie szkliwo jest zbudowane właśnie z kryształów hydroksyapatytu, jednak dzielące je pory są wypełnione składnikami organicznymi i wodą stanowiącą 2-4% szkliwa.

Dlatego mimo, że szkliwo zębów charakteryzuje niezwykła twardość, w momencie przedostania się na jego powierzchnię bakterii próchnicotwórczych, rozpoczyna się proces produkowania przez nich kwasów. To właśnie one, a nie bakterie same w sobie, są w stanie rozpuszczać kryształy dihydroksyapatytu. To z kolei prowadzi do nieodwracalnego powiększania się porów, czyli początku reakcji łańcuchowej. Gdy bowiem pory zaczynają się rozszerzać, takie coraz mniej szczelne szkliwo staje się dla bakterii otwartą bramą do wnętrza zęba.

W jaki sposób atakuje próchnica?

Gdy bariera szkliwa zostanie pokonana, bakterie przystępują do ataku na dużo już mniej wytrzymałą zębinę stanowiącą zrąb zęba. Twardość zębiny to, dla porównania, już tylko 2 stopnie w skali Mohsa, a składniki organiczne to tym razem już 20% jej składu. Postępująca degeneracja zęba staje się więc już procesem nieodwracalnym i coraz szybszym, a bakterie próchnicotwórcze wnikają coraz głębiej, do tzw. cementu – czyli tkani budującej korzeń. Jest to najbardziej podatna na zniszczenie część zęba, a wynika to ze słabego uwapnienia tej tkanki. Mimo, że cement znajduje się głęboko we wnętrzu zęba umocowując go w zębodole, zdarza się, że zostaje on odsłonięty, np. wskutek chorób przyzębia bądź recesji dziąseł.

Pomiędzy zębiną a cementem znajduje się miazga, czyli wybitnie mocno unerwiony rodzaj tkanki łącznej, wypełniający całe wnętrze jamy zęba. Miazgę podzielić możemy na miazgę koronową, tzn. wypełniającą koronę zęba, oraz korzeniową – wypełniającą jego kanał. Za sprawą swojego silnego unaczynienia oraz komórek immunologicznych, miazga pełni rolę alarmująco-obronną i to ona wysyła nam sygnał w postaci bólu. Większość ludzi zgłasza się do stomatologa dopiero na tym etape. Rozumiejąc już lepiej budowę zęba, łatwej zrozumieć, czym właściwie jest sama próchnica.

Czym jest próchnica i jakie są jej cztery główne przyczyny?

Próchnica to zakaźna, transmisyjna choroba tkanek twardych zęba wywoływana przez kwasy wytwarzane przez próchnicotwórcze rodzaje bakterii, które demineralizują  nieorganiczne substancje w zębie, takie, jak szkliwo, zębina i cement. Jednocześnie następuje uszkadzanie substancji organicznych i wnikanie do całego organizmu chorobotwórczych, szkodliwych bakterii poprzez żywą miazgę.

Rozróżnia się wiele rodzajów próchnicy, począwszy od dotykającej małych dzieci próchnicy butelkowej, poprzez podstępną próchnicę bruzd, próchnicę ostrą (tzw. wilgotną), przewlekłą (tzw. suchą), kwitnącą, zatrzymaną czy wtórną. Każda z nich przebiega w inny sposób, niejednokrotnie również w różnych etapach życia. Stomatolodzy z NL Clinic dysponują narzędziami pozwalającymi zdiagnozować nawet tzw. próchnicę ukrytą. Aby jednak próchnica miała szansę w ogóle się rozwinąć, muszą zaistnieć jednocześnie cztery czynniki.

Po pierwsze, do jamy ustnej muszą dostać się chorobotwórcze bakterie, na przykład L. acidophilus, S. salivarius, S. mitis, S. sanguinis, S. faecalis, czy paciorkowce, takie, jak Streptococcus mutans.  Do procesu tego może dojść np. podczas pocałunków czy używania tych samych, nieumytych sztućców, co zainfekowana osoba. Bakterie te stopniowo zaczynają wytwarzać kwasy podczas procesu metabolizowania cukrów, a tak zakwaszone środowisko bardzo wydatnie wpływa na proces niszczenia (demineralizacji) szkliwa. Bakterie mają też udział w tworzeniu osadu nazębnego – czyli miękkiego nalotu na zębach zbudowanego z błonki nabytej i bakterii (początkowo niepróchniczych, następnie także i próchniczych).

Po drugie, w jamie ustnej znaleźć się muszą cukry, zwłaszcza rafinowane, oraz sacharoza, glukoza i fruktoza. Stanowią one główne pożywienie bakterii próchnicotwórczych zamieszkujących płytkę nazębną, a także są przyczyną zwiększonego wytwarzania kwasu mlekowego, dalszego zakwaszania płytki i stopniowej demineralizacji tkanek.

Po trzecie, zęby muszą cechować się podwyższoną podatnością na zapadalność na tę chorobę, uwarunkowaną zarówno genetycznie, jak i środowiskowo.

Po czwarte, do powstania próchnicy potrzebny jest czas, w którym bakterie zdążą się namnożyć.

Dlatego, aby doszło do rozwinięcia się próchnicy, w zdecydowanej większości przypadków konieczne jest współistnienie tych wszystkich czterech elementów. Dochodzi do tego wówczas, gdy nie dba się o częste i precyzyjne oczyszczanie zębów oraz zaniedbuje leczenie profilaktyczne i wizyty kontrolne. Czynnikiem wspomagającym rozwój próchnicy jest też oczywiście niewłaściwa dieta, a w niektórych przypadkach także zaburzenia w wydzielaniu śliny, która działa remineralizująco na niewielkie ubytki oraz zabija bakterie. Jeżeli nie wiesz, co w Twoim przypadku jest czynnikiem sprzyjającym próchnicy, dentyści w naszym gabinecie w Katowicach pomogą Ci go wskazać.

Objawy i konsekwencje próchnicy?

Pierwsze objawy próchnicy pozostają najczęściej nierozpoznane. Niejednokrotnie trudno nawet zauważyć pierwsze przebarwienia szkliwa, a symptomy próchnicy takie, jak wrażliwość na wysokie i niskie temperatury posiłków czy nieprzyjemny zapach z ust, nie budzą wskazanego niepokoju. Ból zęba jest już sygnałem, że choroba zaatakowała głębokie partie zęba i dotarła do miazgi.

Skutki zaniedbanej i nieleczonej próchnicy to nie tylko ból i utrata zębów. Częstymi powikłaniami  są zakażenia, ropnie, bóle głowy, zatok, choroby przyzębia, a nawet… stawów, nerek czy serca. Winowajcami są rozprzestrzeniające się swobodne po krwioobiegu bakterie, zasiedlające nawet odległe części ciała.

Dlatego profilaktyka stomatologiczna powinna stać się niezbędnym elementem codziennego życia. Nasi stomatolodzy w centrum stomatologicznym NL Clinic na osiedlu Witosa w Katowicach nie tylko skutecznie zdiagnozują ewentualną próchnicę, ale także gwarantują bezbolesne jej wyleczenie dla Państwa zdrowego i pięknego uśmiechu.