Zanieczulenia w Stomatologii

RODZAJE ZNIECZULEŃ W STOMATOLOGII

Lęk przed bólem jest jedną z podstawowych przyczyn, dla których obawiamy się wizyty w gabinecie stomatologicznym. Historia walki z bólem sięga XIX wieku, gdzie jako pierwszy próbowano wykorzystać podtlenek azotu, czyli tak zwany “gaz rozweselający” w trakcie usuwania zęba. Obecnie postęp medycyny umożliwia praktycznie całkowite zniesienie czucia bólu, w trakcie wykonywania zbiegów zarówno konwencjonalnej medycyny, jak i stomatologii. Różnorodność dostępnych metod pozwala na odpowiednie dobranie rodzaju znieczulenia do potrzeb pacjenta. Klasycznie znieczulenia dzielimy na dwie duże grupy: znieczuleń ogólnych i miejscowych. W stomatologii częściej wykorzystuje się znieczulenia miejscowe, które eliminują odczuwanie nieprzyjemnych doznań na określonym, stosunkowo niewielkim obszarze. Preparaty stosowane do znieczulania oprócz eliminacji bólu zawierają dodatki substancji obkurczających naczynia krwionośne. Jest to niezwykle pomocne, ponieważ ogranicza krwawienie na danym obszarze, a przez zmniejszenie rozprowadzania po organizmie wydłuża czas działania środka znieczulającego.

ZNIECZULENIE MIEJSCOWE

Wśród znieczuleń miejscowych możemy wyróżnić pewnego rodzaju stopniowanie wyłączania czucia bólu. Najprostszym, zupełnie nieinwazyjnym jest znieczulenie powierzchniowe, które w postaci żelu lub spray 'u nanoszone jest na błonę śluzową. Nie jest potrzebna igła i strzykawka, aby takie znieczulenie wykonać. Ma ono jednak sporo wad, jego czas działania jest bardzo krótki, efekt znieczulający słaby i stosunkowo nie trwały. Może być wykorzystywane do niewielkich zabiegów, np. Usunięcie ruszającego się mlecznego zęba lub zęba stałego o znacznym stopniu rozchwiania, dodatkowo świetnie sprawdza się, jako eliminacja nieprzyjemnych doznań podczas wkłuwania igły przy klasycznym znieczulaniu. Drugi rodzaj znieczulenia miejscowego to znieczulenie nasiękowe. Polega ono na przepojeniu otaczających ząb tkanek środkiem znieczulającym, który rozchodząc się na niewielkim obszarze prowadzi do eliminacji dolegliwości bólowych. Jest to znieczulenie wykorzystywane najczęściej w stomatologii, stosujemy je podczas leczenia lub usuwania zębów górnych oraz przednich dolnych. Do jego wykonania niezbędna jest igła i strzykawka, dzięki którym po delikatnym nakłuciu błony śluzowej lekarz jest w stanie wstrzyknąć odpowiedni środek do tkanek miękkich. Ten rodzaj znieczulania jest w większości przypadków stomatologicznych wystarczający, jednak wykonywanie zabiegów na dolnych zębach bocznych oraz rozległego leczenia w obrębie zębów górnych wymaga zastosowania znieczulania przewodowego. Jest to również odmiana znieczulenia miejscowego, którego obszar działania jest znacznie większy. Wynika to z odmiennego mechanizmu działania. Środek znieczulający podawany jest w okolicy przebiegu pni nerwowych, np. dla żuchwy jest to miejsce wejścia nerwu zębodołowego dolnego do kanału żuchwy. Podanie preparatu w takie miejsce prowadzi do wyłączenia czucia na całym obszarze zaopatrywanym przez ten nerw. Zastosowanie znieczulenia przewodowego w żuchwie powoduje uczucie drętwienia nie tylko zębów dolnych po danej stronie, ale również wargi, policzka oraz połowy języka. Czas działania takiego znieczulenia również jest dłuższy, nie jest jednak możliwe dokładne zbadanie jak długo utrzymuje się efekt znieczulający, ponieważ są to parametry indywidualnie zmienne dla każdego pacjenta.

ZNIECZULENIE KOMPUTEROWE

Odmianą znieczulenia miejscowego jest znieczulenie komputerowe. Od pewnego czasu intensywnie reklamowane przez stomatologów jako bezbolesne i atraumatyczne. Jest to doskonałe rozwiązanie dla pacjentów lękliwych, obawiających się samego podawania środka znieczulającego. Za proces podawania płynu odpowiada oprogramowanie komputerowe, które zostało zaprojektowane tak, aby nieprzyjemne doznania były minimalne. Kluczowa przy znieczuleniu komputerowym jest prędkość podawania preparatu. Dzięki temu, że proces znieczulania trwa długo, a prędkość podawania jest niewielka, pacjent nie odczuwa nieprzyjemnego rozpierania w tkankach miękkich. Należy jednak pamiętać, że nie jest to aparatura bez igły. Mimo przekazania znacznej kontroli nad procesem komputerowi, niestety to wciąż lekarz musi wkłuć strzykawkę w odpowiednie miejsce zanim rozpocznie się proces podawania znieczulenia. Producenci znieczuleń komputerowych dbają jednak o komfort pacjenta i wykorzystywane igły są znacznie mniejsze niż te stosowane klasycznie, co korzystnie wpływa na odczucia pacjentów.

KOMFORT ZNIECZULEŃ

Wykonywanie zabiegów w znieczuleniu miejscowym zapewnia komfort w trakcie leczenia i brak bólu u większości pacjentów. Są jednak osoby, dla których wizyta w gabinecie wiąże się z tak dużym stresem, że mimo zastosowania znieczulenia nie ma możliwości przeprowadzenia leczenia. Zazwyczaj są to dzieci lub pacjenci niepełnosprawni. Aczkolwiek pacjenci dorośli ze znaczną dentofobią lub stresem związanym z koniecznością przeprowadzenia rozległych zabiegów też się zdarzają na fotelu stomatologicznym. Problemy te nie są dla lekarza nie do pokonania, pacjenci tacy powinni być leczeni po wcześniejszej premedykacji, w sedacji podtlenkiem azotu lub w narkozie. Wymienione wyżej sposoby są bardziej skomplikowane i powinna poprzedzać je wizyta, na której wykonana zostanie konsultacja i skonstruowany plan leczenia.

RODZAJE ZNIECZULEŃ W STOMATOLOGII

Najmniej inwazyjnym procesem sedacji jest premedykacja. Polega ona na podaniu pacjentowi specjalnego środka, najczęściej w formie tabletki, czasem domięśniowo na 30-60 minut przed wizytą. Do wykorzystywanych w stomatologii preparatów należą: diazepam, fenobarbital, hydroksyzyna, czy najczęściej wykorzystywany midazolam (popularne Dormicum). Zastosowanie premedykacji doustnej prowadzi do opanowania lęku i strachu zarówno u dorosłych jak i u dzieci, nie gwarantuje ona jednak wymaganej do leczenia stomatologicznego współpracy. Często u dzieci silne sytuacje stresowe powodują, że mimo zastosowanych preparatów leczenie jest niemożliwe.

SEDACJA WZIEWNA

Kolejna możliwością uspokojenia pacjenta i zwiększenia jego komfortu w trakcie leczenia jest zastosowanie sedacji wziewnej, czyli wykorzystanie mieszaniny podtlenku azotu z tlenem. Inhalacja “gazem rozweselającym” odpręża i uspokaja pacjenta, a także zmniejsza jego poziom strachu i wrażliwość na ból. Co istotne zachowany jest kontakt słowny z pacjentem, aczkolwiek pacjenci opisują, że wykonywane w czasie sedacji zabiegi wydają się odległe i nieracjonalne. Minusem podtlenku azotu jest konieczność stosowania specjalnej maski w trakcie inhalacji, co może być negatywnie odbierane przez pacjentów. Najbardziej zaawansowanym sposobem znieczulania przed zabiegiem stomatologicznym jest analgosedacja dożylna, czyli narkoza. Musi być ona wykonana przez lekarza anestezjologa i polega na dożylnym podawaniu leków i stałym monitorowaniu pacjenta. Istnieje możliwość utrzymywania pacjenta w narkozie nawet przez 2-3 godziny, a także szybkie odwrócenia działania leku oraz indywidualne dawkowanie. Przed przystąpieniem do zabiegu konieczne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta, wykonanie badań dodatkowych, takich jak morfologia i uwzględnienie chorób współistniejących oraz przyjmowanych leków. Pacjent powinien zgłosić się na czczo, razem z osobą towarzyszącą oraz wyrazić pisemną zgodę na zabieg. Po samym zabiegu pacjent przez 30-60 minut pozostaje pod obserwacją, następnie nie powinien prowadzić pojazdów ani spożywać alkoholu. Narkoza jest idealnym rozwiązaniem dla niewspółpracujących dzieci, dorosłych z dentofobią, osób niepełnosprawnych oraz przy konieczności wykonania rozległych zabiegów chirurgicznych lub implantoprotetycznych. Umożliwia ona wykonanie wszystkich niezbędnych zabiegów na jednej długiej wizycie bez wprowadzania czynników stresujących pacjenta.    

DOBÓR METODY ZNIECZULENIA

Dostępność form i rodzajów znieczuleń wykorzystywanych w stomatologii jest bardzo duża, dlatego zawsze istnieje możliwość precyzyjnego dobrania odpowiedniej metody do indywidualnego przypadku. Współcześnie nie należy obawiać się bólu u dentysty, ponieważ różnorodność radzenia sobie z nim umożliwia faktyczne przeprowadzanie bezbolesnych i komfortowych zabiegów. Pacjenci powinni bez obaw poddawać się leczeniu wiedząc, że nowoczesna medycyna stawia ich odczucia na pierwszym miejscu.

Opracowanie - Lek. dent. Anna Ledwoń